آتشفشان فعال در ایران کدامند؟ از روزگاران کهن تا به الان، کوستان همواره یکی از جذابیتهای مورد توجه بشر بوده است. در سالیان بسیار دور کوهها را ستونهای زمین که آسمان را بر روی خود نگهداشتهاند، میدانستند. همچنین کوهها به علت تلاقی آسمان و زمین برای بشر همواره دارای ارزش معنوی نیز بودند. در سرتاسر این جهان پهناور کوههای مقدس پرشماری وجود داشت که جایگاهی برای خدایان باستانی بود.
در حال حاضر حدود 24 درصد از خشکیهای زمین را کوهها در بر گرفتهاند و از هر 10 انسان روی کره زمین یک نفر داخل کوهستان زندگی میکند. تمامی رودهای جهان از کوهها سرچشمه میگیرند و نیمی از آب شیرین دنیا هم از کوهستان بهدست میآید. کوههای کره زمین در حد فاصل چند میلیون سال بهوجود آمدهاند و تمامی آنها بنا به علل مختلف زمینشناسی همواره در حال تغییرشکل هستند. به عبارتی دیگر چند میلیون سال بعد شکلی متفاوت با شکل امروزی خود خواهند داشت.
خطرناک ترین آتشفشان در ایران
اگر بخواهیم در مورد خطرناک ترین آتشفشان فعال در ایران با شما صحبت کنیم، باید بگوییم در میان تمام آتشفشان های معرفی شده، آتشفشان دماوند می تواند به عنوان خطرناک ترین آتشفشان فعال در ایران لقب بگیرد. شاید برایتان سوال باشد که چرا از این کوه آتشفشان به عنوان خطرناک ترین آتشفشان در ایران نام برده می شود؟ آتشفشان دماوند به خاطر ارتفاع 5670 متری که دارد مواد مذاب بسیار زیادی را در خود تولید می کند و هر آن امکان خارج شدن مواد مذاب از آن وجود دارد.
با توجه به گفته محققان و دانشمندان، خرابی هایی که آتشفشان دماوند میتواند به بار بیاورد، بیشتر از سایر آتشفشان های فعال در ایران است. البته ناگفته نماند که آخرین باری که دماوند یک فعالیت اتشفشانی داشته به حدود 38500 سال قبل باز می گردد. در سال های اخیر مانند سال 1386، تنها بخار و گاز هایی جزئی از دهانه آتشفشان دماوند خارج شده است. در مجموع اگر زمانی از شما نام خطرناک ترین آتشفشان در ایران پرسیده شد، نام آتشفشان دماوند را ببرید.
کوهها در اثر 3 عامل بهوجود میآیند که بدین شرح میباشند:
الف) چینخوردگی که ناشی از حرکت لایههای زمین است.
ب) بفرسایش که علتهای پرشماری دارد و باعث پیدایش و فرمدهی به کوهها میشود.
ج) آتشفشان
کوههای آتشفشان به دلیل فوران مواد مذاب و انباشته شدن مواد آنها بهوجود میآید. هنگامی که فشار گازها و سنگهای مذاب در هستهی زمین افزایش یابد، فوران رخ میدهد. این فوران میتواند به آرامی و یا به حالت انفجاری اتفاق بیفتد. وقتی فوران به صورت انفجاری باشد اثراتی همچون پرتاب جریان گدازه همراه با گازها سمی، پرتاب خاکستر و سنگهای بسیار داغ را بهدنبال دارد. انفجارهای آتشفشانی قادرند چندین تکهی بزرگ سنگ را با سرعت بسیار زیادی تا مسافتهای چند کیلومتری پرتاب نمایند و گاهی اوقات هم با خطراتی طبیعی همچون زمینلرزه، جریان «گل» و سیلابهای ناگهانی، بارانهای اسیدی و در شرایط خاص وقوع سونامی همراه هستند.
براساس تحقیقات و بررسیهای صورت گرفته توسط زمینشناسان، در ایران 6 کوه آتشفشانی وجود دارد که عبارتند از: دماوند، تفتان، سبلان، سهند، بزمان و قلعهحسنعلی. از این بین 3 آتشفشان تفتان، دماوند و بزمان در زمرهی آتشفشانهای فعال قرار میگیرند. در ادامه به معرفی هرکدام از این آتشفشانها خواهیم پرداخت.
دماوند، دیو سپید
کوه دماوند در شمال ایران در فاصلهی 69 کیلومتری شمالشرق تهران، 62 کیلومتری غرب آمل و 26 کیلومتری شمال شهر دماوند قرار دارد و بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و همچنین بلندترین قلهی آتشفشانی آسیا و با ارتفاع 5610 متر بهشمار میآید. این کوه از لحاظ تقسیمات کشوری در استان مازندران و بخش لاریجان شهرستان آمل واقع است و در هنگام صاف و آفتابی بودن هوا، میتوان چهرهی سفیدپوش آن را از شهرهای تهران، ورامین، قم و همچنین کرانههای دریای خزر مشاهده کرد.
مخروط دماوند که در مرکز رشتهکوههای البرز قرار دارد، بارزترین فعالیت آتشفشانی دوران «کواترنر» است. البته آتشفشان این کوه به غیر از برخی فورانهای کوچکی که اخیراً کشف گردید، فعالیت تازهای نداشته لذا به آن آتشفشان نیمه فعال میگویند. این مخروط بر روی کوههای فرسایش یافتهی 4 هزارساله مستقر است و پوششی از جریان گدازهها به وسعت 400 کیلومترمربع در دامنهی این کوه قرار دارد. تازهترین گدازهها در دامنهی غربی مخروط واقع شدهاند و در این قسمت مخروطهایی از خاکستر را نیز میتوان مشاهده نمود.
به طور کلی دماوند از دید زمینشناسان یک سامانه آتشفشانی فعال بهشمار میآید، اما فعالیت آن صرفاً در حد خروج بخار و گاز و چشمههای آب گرم و همچنین برخی اثرگذاری بر شکل و ریخت درهها، بعضی از تظاهرات سطحی از نهشتههای وابسته به یک سامانه آتشفشانی و ایجاد لغزشهای گوناگون به عنوان اثرات ثانویه بوده است. البته امکان فعال شدن مجدد این آتشفشان هم وجود دارد؛ مثلا در سال 1386 میزان خروج دود و بخارها از قله افزایش یافت و برخی اینچنین میپنداشتند که آتشفشان دماوند فعال شده است؛ اما در حقیقت وقتی بارش بران و برف مثل سال 1386 زیاد باشد، آب به درون قله نفوذ میکند و پس از برخورد با سنگهای داغ باعث خروج جریانی از بخار آب از دهانه قله میشود و لذا میتوان گفت که بازهم فعالیت آتشفشانی به وسیلهی کوه دماوند صورت نپذیرفته است. آخرین فعالیت آتشفشانی دماوند در 38500 سال پیش رخ داد.
در ارتفاع 100 متری ضلع جنوبی دماوند گازهایی را میتوان مشاهده کرد که جلوهی فوقالعادهای به آن دادهاند. رودخانهی تینه در شمال، رودخانهی هراز در جنوب و شرق و رودخانهی لار هم در قسمت غربی کوه دماوند واقع شدهاند. رودخانه لار و دیوآسیاب در غرب و رود پنج آب نیز در شرق کوه دماوند جاری میباشد. همچنین در دهانهی این آتشفشان که 300 متر قطر دارد، دریاچهای پوشیده از یخ موجود است.
مشاهده لیست آپارتمان ها و سوئیت های مبله جهت: اجاره آپارتمان مبله در تهران
تفتان، پادشاه بلوچستان
کوه تفتان در جنوب شرق شهر زاهدان شمال غربی شهرستان زاهدان واقع است و ارتفاع آن به 4110 متر میرسد. شاکلهی اصلی آتشفشان تفتان از 2 کوه تشکیل گردیده است که توسط بخش زین مانندی به یکدیگر متصل شدهاند. تفتان در زبان پارسی معنای مکان گرما میدهد. این کوه یک آتشفشان فعال به شمار میآید و از دهانهی آن گازهای سمی گوگرد خارج میشوند. گدازه تفتان مساحتی در حدود 1300 کیلومترمربع را دربر گرفته و لایههای خاکستر نیز در این آتشفشان کم میباشد.
به دلیل انجام فعالیتهای آتشفشانی در داخل کوه، ابر سفید و آشکاری در پیرامون آن شکل میگیرد که به راحتی حتی از فاصلهی 100 کیلومتری هم میتوان آن را دید. این ابر منظرهی واقعی یک آتشفشان فعال را به شکل مناسبی به نمایش میگذارد. نخستین فعالیتی که به باعت بهوجود آمدن شکل حال مخروط شمالغربی آن گردیده است، احتمالاً باید قبل از دوره پلسیتوسن (از جمله دورههای کواترنری متعلق به یکهشتم میلیون سال تا 10 هزار سال قبل) صورت پذیرفته باشد. فعالیتهای گدازهای تفتان نیز در دوران کواترنری انجام شده که شامل گدازههای آندزیتی است که بر روی توفهای قبلی ریخته شدهاند.
تفتان که به عنوان یک منطقهی آتشفشانی شناخته میشود تا پاکستان شمالی امتداد مییابد و در حقیقت به کوه سلطان در پاکستان که در حال حاضر غیرفعال است، تعلق دارد. کوهنوردان جهت صعود از این کوه معمولاً مسیر یال غربی را در پیش میگیرند که مجهز به پناهگاه مناسبی است.
حتما بخوانید: آبگرم فردوس کجاست | 0 تا 100 آبگرم معدنی هلال فردوس + عکس و آدرس
سبلان، کوه مقدس ایران
کوه سبلان یا ساوالان پس از دماوند و علمکوه سومین کوه بلند ایران بهشمار میآید که در شمال غربی کشور و استان اردبیل واقع است. ارتفاع قلهی این کوه حدود 4811 متر میباشد که در بالای آن قلهی آن هم یک دریاچه کوچک زیبا وجود دارد. این کوه با شمارهی 12/19496 در فهرست آثار طبیعی ملی کشور ثبت گردیده و سند تملک آن از ارتفاع بالای 3600 متری سبلان به وسعت 6200 هکتار به نام سازمان محافظت محیطزیست صادر شده است.
کوه سبلان که یک آتشفشان غیرفعال هم محسوب میشود، با دلیل داشتن طبیعت تابستانی بسیار دلانگیز و پیست اسکی آلوارس همواره مورد توجه گردشگران و مسافران است. جالبتر اینکه عدهای بر این باورند که کوه سبلان محل بعثت پیامبر ایران یعنی زرتشت بوده و حتی در کتاب «چنین گفت زرتشت» اثر «فردریش نیچه» به پایین آمدن زرتشت از کوه سبلان اشاره شده است. لذا برخی این مکان را مکانی مقدس میدانند و حتی برخی از بومیان و عشایر به آن قسم میخورند.
کوه سبلان یک آتشفشان غیرفعال محسوب میشود که آتشفشانهای آن هم عبارتند از: سبلان اصلی، سیلان کوچک، کوه سلطان و آغان داغ. در قسمت شمالی و قاعدهای که بلندترین قله سیلان در آن استقرار دارد، دریاچهی کوچکی واقع میباشد که به احتمال بسیار زیاد باقیمانده دهانه آتشفشان است. در دامنه جنوبی سبلان هم چشمههای گوگردی پرشماری را میتوان مشاهده کرد که درجه حرارت آب آنها به 40 درجهی سانتیگراد هم میرسد و تنها فعالیت آتشفشان خاموش سبلان محسوب میشوند.
سهند، عروس کوههای ایرانزمین
رشتهکوه آتشفشانی سهند در جنوب شهر تبریز، شمال مراغه، شرق آذرشهر و غرب بستانآباد در مرکز استان آذربایجان شرقی واقع است. در رشتهکوه سهند 17 قله با ارتفاع بیش از 3000 متر وجود دارد که بلندترین آنها با 3707 متر ارتفاع به نام قوچگلی داغی مشهور است و مرتفعترین نقطهی استان آذربایجان شرقی هم بهشمار میآید. برخی دیگر قلههای رشتهکوه سهند عبارتند از: سهند، جام، سلطان، دمیرلی، آغداغ، موتالداغی، شیرداغی، حرمداغی، گیروداغی، آتاشان، درویش و کمال
به این رشته کوه عروس کوههای ایران میگویند زیرا انبوهی از گیاهان، چمنزارها، گلزارها و مراتع سرسبز را میتوان در آن مشاهده کرد.
آتشفشان بزرگ سهند در 40 کیلومتری جنوب تبریز قرار دارد و با آتشفشانهای کوچکتر شمالغرب دریاچه ارومیه و مرکز آتشفشانی ارمنستان که در نزدیکی مرز ایران مستقر میباشد، مرتبط است. مخروط کوه سهند از خاکسترهای فراوانی تشکیل شده و بسیار پهن و گسترده نیز میباشد. در این مخروط درههای تنگی توسط آبهای جاری بهوجود آمده است. زمینشناسان بر این باورند که پیدایش آتشفشانهای سهند به احتمال بسیار زیاد به تجدید فعالیتهای گسل سلطانیه – تبریز که از منطقه سهند گذر میکند، ارتباط داشته است.
براساس تحقیقات زمینشناسان سن مطلق گدازههای گوناگون سهند بین 12 تا 14 میلیون سال تخمین زده شده است. بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت که آتشفشانهای سهند در چند مرحله دارای فعالیت بوده و در میان این مراحل، یک آرامش نسبی حکمفرما بوده است. زمان آخرین فعالیت این آتشفشان نامعلوم میباشد ولی به احتمال زیاد به دوران هولوسین برمیگردد.
بزمان، جوانترین آتشفشان ایران
کوه بزمان با ارتفاع قلهی 3490 متر، در جنوبشرقی ایران و استان سیستان و بلوچستان واقع گردیده است و یکی از کوههای آتشفشانی ایران بهشمار میآید. این کوه در شمال چاله جازموریان کویر لوت را از جازموریان تفکیک مینماید. کوه بزمان در 110 کیلومتری شمالغرب ایرانشهر و جنوبغربی قله تفتان استقرار یافته و ارتفاع آن نسبت به اراضی پیرامون خود، 2100 متر است. جریان بزرگ گدازه از دامنه شرقی قله جاری شده است و در دامنهی شمالی هم همین جریان گدازه، مخروطی با شیبی تند و بسیار مشخص را به وجود آورده که از آن جریان گدازه با عظمت بسیار زیادی برون آمده است. البته باید به این نکته اشاره کرد که هیچگونه اطالاعات دقیقی در مورد فوران این آتشفشان وجود ندارد اما قلههای این آتشفشان سرشار از انواع بخارهای دیاکسید هستند.
در پیرامون قلهی اصلی، چندین مخروط کوچک دیگر را هم میتوان مشاهده کرد که از گدازه تیره رنگ بازالتی تشکیل شده است. بلندترین قله، مخروطی تازهساز میباشد که متشکل از قطعات بزرگ گدازه بوده و قطر دهانهی آن به حدود 500 متر میرسد. مواد آتشفشانی بزمان منظقهای با مساحت 1400 کیلومترمربع را پوشانده است و براساس شواهد به احتمال زیاد این کوه، جدیدترین آتشفشان ایران بهشمار میآید.
قلعهحسنعلی، آتشفشانی ناشناخته
به احتمال بسیار زیاد این اولین بار است که نام آتشفشان قلعهحسنعلی به گوشتان میخورد. این آتشفشان در جنوب شرقی استان کرمان قرار دارد و علیرغم مشخص نبودن زمان فورانش، زمینشناسان زمین شکلگیری آن را مربوط به دوران هولوسین میدانند. البته بر اساس تعریف به مکانی که بیش از 600 متر از سطح زمین ارتفاع داشته باشد کوه میگویند و به کمتر از آن تپه اطلاق میشود. با این وجود کوه یا تپهی قلعهحسنعلی علیرغم اینکه ارتفاع زیادی ندارد اما بزرگترین دهانهی آتشفشانی ایران را به خود اختصاص داده است. در دهانهی این کوه آتشفشانی نیز دریاچهی نمکی به وجود آمده که زیباییهای خاص خود را دارد.
حتما بخوانید: رستوران خاور خانم کجاست ؟ + [ آدرس، منوی غذا، قیمت ]
آتشفشان فعال در جهان
قبل از اینکه به معرفی چند آتشفشان فعال در ایران بپردازیم، قصد داریم در مورد چندین آتشفشان فعال در جهان با شما صحبت کنیم. تنها کشور ما نیست که آتشفشان فعال در خود دارد. بسیاری از کشور ها در دنیا هستند که درگیر اثرات آتشفشان فعال هستند. گاهی فوران این آتشفشان ها باعث می شودف خسارات بسیار زیادی به کشور های خارجی و ساکنین آن وارد شود. اگر بخواهیم چند مورد آتشفشان فعال در جهان را به شما معرفی کنیم، ابتدا نام مونالوآ خواهد آمد. مونالوآ بزرگترین آتشفشان فعال است که در روی کره زمین وجود دارد. آتشفشان مونالوآ در قسمتی از جزایر هاوایی قرار گرفته است. اندازه قاعده مخروط این کوه آتشفشان به 600 کیلومتر می رسد.
یک نکته جالب در مورد آتشفشان فعال مونالو اگر بخواهیم بگوییم، به خرابی که این کوه در سال 1950 به وجود آورد اشاره خواهیم کرد. در سال 1950، آتشفشان مونالوا تمامی روستای های اطراف خود را به نابودی تمام کشید. پوپوکاتپتل، مونته سرات، تال، گالراس، ایافیاتلایوکوتل و ساکوراجیما برخی از دیگر آتشفشان های فعال در جهان هستند که می توانیم به آنها اشاره کنیم.
آتشفشان نیمه فعال در ایران
حال که با چند مورد آتشفشان فعال در ایران آشنا شدید، بد نیست برخی از اتشفشان های نیمه فعال در ایران را نیز بشناسید. کشور ما علاوه بر داشتن آتشفشان های فعال، دارای آتشفشان های نیمه فعال نیز می باشد. پیش از اینکه آتشفشان نیمه فعال در ایران را به شما معرفی کنیم، باید بگوییم که اصلا منظور از آتشفشان نیمه فعال چیست؟ آیا به آتشفشان نیمه فعال گفته می شود که هیچ تحرکاتی ندارد؟
خیر. منظور از آتشفشان فعال، آتشفشانی است که از دهانه آن تنها گاز خارج می شود. شما از آتشفشان های نیمه فعال نمی توانید انتظار خارج شدن مواد مذاب را داشته باشید. از دهانه آتشفشان های نیمه فعال تنها گاز خارج خواهد شد. در بین نام هایی که از آتشفشان های ایران برای شما معرفی کردیم، تفتان یک آتشفشان نیمه فعال در ایران است. در حالی که به خاطر خارج شدن گاز ها به صورت حجیم، اکثرا گمان میکنند که تفتان یک آتشفشان فعال در ایران است.
آتشفشان فعال در ایران کلاس ششم
آشنایی با مبحث آتشفشان ها و به خصوص آتشفشان فعال در ایران را همه کسانی که پیگیر علوم هستند می توانند کسب کنند. اما در این خصوص، وزارت آموزش و پرورش کشورمان، در اقدامی پسندیده، مبحث آتشفشان فعال در ایران را در کلاس ششم در درس علوم برای دانش آموزان قرار داده تا بتوانند از همان پایه، آتشفشان فعال در ایران را بشناسند و با خطراتی که این کوه ها دارند آشنا شوند.
این نکته را نیز متذکر شویم که، موضوع آتشفشان فعال در ایران کلاس ششم، موضوعی بسیار حائز اهمیت است و اکثرا در امتحانات کلاسی و پایانی، اساتید سوالاتی را از این بخش طرح می کنند. با این اوصاف سعی کنید به خوبی در مورد آتشفشان فعال در ایران تحقیق کنید. خواندن این مطلب می تواند کمک زیادی به افزایش آگاهی های شما کند.
نتیجه گیری
در این مطلب از سری مقالات تهیه شده در وبسایت تهران سوئیت ، سعی کردیم در مورد آتشفشان فعال در ایران را شما صحبت کنیم. ابتدای مطلب به چیستی آتشفشان فعال پرداختیم. دانستید به آتشفشانی آتشفشان فعال گفته می شود که هر لحظه امکان خارج شدن مواد مذاب از آن وجود دارد. در ادامه به معرفی آتشفشان فعال در ایران پرداختیم و توانستید که بدانید چه کوه هایی در کشورمان آتشفشان فعال هستند. در انتهای مطلب حتی در مورد آتشفشان نیمه فعال در ایران نیز با شما صحبت کردیم.
با این حال باز هم برای برخی از افراد، سوالاتی در خصوص آتشفشان فعال در ایران به وجود خواهد آمد. اصلا جای نگرانی نیست. شما می توانید در قسمت پایانی این مطلب یعنی در قسمت نظرات وب سایت تهران سوئیت، دیدگاه ها و سوالات خود را در خصوص این مقاله برای ما به اشتراک بگذارید تا کارشناسان و پشتیبانان وب سایت تهران سوئیت در کمترین زمان ممکن به سوالات شما پاسخ دهند.
سایت خوب با مقالاتی بسیار بی نظیری دارین
متشکریم نظر لطف شماست
اگر میدونستی چ بلایی سرمون میاد این حرف نمیزدی
ای دیو سپید پای در بند ای گنبد گیتی ای دماوند آتشفشان تو به ما نشون بده ببینیم قدرت تو….